Documentaire: De Vergeten missie © RTV Oost

Hengelo, 23-11-2022 
Tekst: Teun van der Velden
Foto's: Marcus Ganzevles

Video 'De vergeten missie',
veteranen keren terug naar Libanon: "We lagen elke dag onder vuur"

Het werd gezien als een vakantiereis, maar de werkelijkheid was hard.  Van de 10.000 Nederlanders die tussen 1979 en 1985 op missie naar Libanon ging, kwam minimaal vijftien procent terug met mentale klachten. Regelmatig bezoeken UNIFIL-veteranen nu het land waar zij gediend hebben. Voor de een is de terugkeer naar Libanon een verwerking van een trauma, voor de ander een feest der herkenning.

In de RTV Oost-documentaire 'De vergeten missie' volgen we een aantal van de veteranen tijdens hun reis. Onder leiding van veteraan Bert Kleine Schaars uit Deventer bezoekt de groep hun eigen militaire posten, het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in Libanon en brengen ze een eerbetoon bij het monument voor de gevallen militairen.
Zie onder aan dit artikel de televisie uitzending

Vakantiemissie
1979, de eerste Nederlanders worden op UNIFIL-missie gestuurd naar Libanon. Geen van hen had een idee wat ze te wachten stond. "Er werd verteld dat het er heerlijk weer was", legt veteraan Siem Kersten uit. "We kregen filmpjes te zien hoe mooi het leven in Beiroet was. En van militairen die wachtliepen op het strand."

In 1978, tijdens de Libanese Burgeroorlog, bezette Israël het zuiden van Libanon. Na jaren van spanningen was dit de druppel. De Verenigde Naties greep in en De United Nations Interim Force in Lebanon (UNIFIL) moest toezien op de aftocht van de Israëlische troepen uit Libanon, de internationale vrede en veiligheid in het grensgebied herstellen en bijstand geven aan de Libanese regering bij het herwinnen van haar gezag in Zuid-Libanon.

"Je denkt dat je de hele wereld aankan", vult Bert Kleine Schaars aan. "Ik wilde daar naartoe met de gedachte dat ik de wereld kon verbeteren."

De werkelijkheid was anders. Bij aankomst op de luchthaven in Beiroet werden de militairen door de Fransen naar het zuiden gebracht. "En daar lagen we elke dag onder vuur", vervolgt Kersten. "We zaten letterlijk midden tussen de twee vechtende partijen. Aan de ene kant de Palestijnen in Libanon, aan de andere kant Israël."

'Missie als een zombie'
En dat had een grote impact op de veelal jonge militairen. Zoals Kersten, die daar jarenlang last van heeft gehad. "Ik heb daar schade door opgelopen. Na zo'n twee maanden ben ik geestelijk op slot gegaan. Ik heb de missie echt als zombie doorlopen. De foto's bewijzen dat ik er geweest ben. En de heftige momenten kan ik nog als filmpjes in mijn hoofd afspelen. Maar verder weet ik er niet veel meer van."

Ik was super zwart-wit en heel kortaf. Soms zelfs op het agressieve af
Het gevolg is PTSS. Maar die diagnose kwam pas laat. "Ik heb altijd gezegd en gedacht dat er niets met mij aan de hand was. Maar ik heb nooit meer goed geslapen. Ik was super zwart-wit en heel kortaf. Soms zelfs op het agressieve af. Maar dat zie je zelf niet..."
Totdat het na tientallen jaren helemaal misgaat. "Ik ben op werk een collega aangevlogen. Niet een klein beetje, maar echt agressief. Toen zijn alle alarmbellen afgegaan en wist ik het zeker: Ik heb nog steeds last van de missie."
                          UNIFIL-veteraan Siem Kersten© RTV Oost / Marcus Ganzevles

Een van de manieren om een trauma te verwerken is de terugkeer naar het land. Kersten heeft dat gedaan. "Sindsdien slaap ik weer goed. Je wil niet weten hoe lekker dat is. Ik had niet verwacht dat dit zo goed zou helpen, ik vind het nu zelfs fantastisch om weer in Libanon te zijn."

Vergeten missie
Voor Bert Kleine Schaars was het een van de redenen om de terugkeerreizen te organiseren. "De mentale problemen waar Siem Kersten en sommige andere veteranen tegenaan lopen, heb ik gelukkig nooit gehad. Maar je moet je voorstellen dat toen wij terugkwamen van de missie, er niet over gepraat werd."

                         Een eerbetoon van de UNIFIL-veteranen in Tyre© RTV Oost / Marcus Ganzevles

En dat verergerde de situatie bij veel veteranen. "De omgeving, familie en vrienden, dachten dat we een soort vakantie gehad hadden. Dus ze vroegen vaak of het leuk geweest was en dan ging iedereen verder met de orde van de dag. Maar veel van ons kwam terug met heftige verhalen. Er was nauwelijks iemand die luisterde. Of erger nog, de veteranen wilden er zelf niet over praten."

Zo ontstaan er ineens gesprekken die veertig jaar lang niet gevoerd zijn
Want, zo stellen veel veteranen: als je er niet geweest bent, heb je het niet gevoeld. Dan is het niet uit te leggen. "Dat klopt zeker", reageert Kleine Schaars. "Veteranen kunnen er onderling heel goed over praten. Maar niet of moeilijk met anderen. Je moet het land voelen en ruiken. Er rondlopen om de verhalen van de veteranen te begrijpen."

                         Veteraan Bert Kleine Schaars in Libanon© RTV Oost / Teun van der Velden

Zo werd de uitzending naar Libanon een 'vergeten missie', tot grote spijt van Kleine Schaars. "Ik vind het gewoon heel jammer dat veel mensen in Nederland de missie gewoon niet kennen. Ik bedoel, Afghanistan kennen de meeste mensen wel. Maar UNIFIL in Libanon toch heel vaak niet..."

Praten, praten, praten
En daarom is deze terugkeerreis zo belangrijk. "Enerzijds omdat de veteranen zien hoe het land nu is. Om hun eigen posten terug te zien en om herinneringen op te halen. Om dat dus met je collega's te doen. De mannen die weten waar je het over hebt, die je begrijpen. Anderzijds om het verhaal ook te delen met de buitenwereld. Zoals familie en vrienden."

                        Herinneringen worden opgehaald op de VN-basis in Naqoura© RTV Oost / Marcus Ganzevles

Want elke veteraan neemt iemand mee op reis. "Voor de een is dat zijn vrouw, voor de ander de dochter. Zo ontstaan er ineens gesprekken die veertig jaar lang niet gevoerd zijn. Dat is heel bijzonder en ontzettend belangrijk. Dat doet mij wel wat..."